1. Metodologia i cel badań
Ergonomia to nauka stosowana zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychologicznych i społecznych człowieka. Innymi słowy pojęcie ergonomii odnosi do takiego kreowania otoczenia ludzkiego, które nie tylko nie będzie powodować szkód w organizmie, ale poprawi jego funkcjonowanie. W niniejszym projekcie zajęliśmy się tylko częścią rzeczywistości wchodzącej w obszar zainteresowania ergonomii. Nasz projekt dotyczył ergonomii stanowiska komputerowego. Dzięki ergonomii pozyskaliśmy ogromną wiedzę na temat tego, jak powinno wyglądać stanowisko komputerowe, jakie standardy powinny być zachowane, aby zabezpieczyć jednostki przed chorobami i poprawić ich wydajność oraz samopoczucie. Mając dokładne wytyczne jak powinno wyglądać stanowisko komputerowe postanowiliśmy sprawdzić, jak wyglądają one w rzeczywistości. Badanie przeprowadzone zostało za pomocą ankiety umieszczonej w Internecie jak i rozprowadzanej w biurach. W badaniu od 2006 do 2013 wzięło udział 36 985 osób.
Problem ergonomiczności stanowiska komputerowego nie dotyczy tylko samopoczucia pracownika, ale także prawa i medycyny. W związku z tym firma Fellowes zaprosiła do współpracy specjalistów z różnych dziedzin ? ergonomii, medycyny, BHP i prawa pracy. Twórcami pytań ankietowych byli:
? Instytut Medycyny Pracy
? Stowarzyszenie Pracowników BHP
? Centralny Instytut Ochrony Pracy
Patronat merytoryczny nad badaniami objął LUXMED.
2. Cechy społeczno ? demograficzne respondentów.
W badaniu wzięło udział 20 289 (55%) kobiet i 16 696 (45%) mężczyzn.
Miejsce pracy respondentów przy stanowisku komputerowym zostało podzielone na następujące kategorie: Instytucja państwowa (10%), polska prywatna firma (54%), polska państwowa firma (9%), pracownik samorządowy (5%), samozatrudnienie (8%), zagraniczna prywatna firma (14%).
Respondenci pochodzili z różnych regionów Polski. Najwięcej z Mazowieckiego (8863)
i Dolnośląskiego (5993). Kolejne województwa są reprezentowane w mniejszym stopniu ? Śląskie (3693), Wielkopolskie (2709), Małopolskie (2815), Pomorskie (2625), Łódzkie (1930), Zachodnio ? Pomorskie (1434), Kujawsko-Pomorskie (1455). Do najrzadziej reprezentowanych należały ? Lubuskie (843), Lubelskie (970), Podkarpackie (928), Warmińsko ? Mazurskie (778), Opolskie (713), Podlaskie (703) i Świętokrzyskie (532).
Respondenci biorący udział w badaniu w większości pracowali w firmach średnich (14081) ? powyżej 50 pracowników lub mikroprzedsiębiorstwach (12197) zatrudniających mniej niż 6 pracowników.
3. Wyniki badań
3.1 Stanowisko komputerowe
3.1.1 Otoczenie
Tylko co czwarte stanowisko komputerowe spełnia wymogi ergonomii dotyczące otoczenia. Ta grupa badanych (23%, 8360) ma swoje miejsca pracy w osobnym pomieszczeniu lub wydzielone.
W przypadku większości respondentów (47%, 17332) stanowiska komputerowe znajdują się
w wydzielonym miejscu w odległości 80 cm od innych. W najgorszej sytuacji znajduje się 30% (11293) badanych. Ich stanowiska nie są w żaden sposób wydzielone a odległość od innych stanowisk wynosi mniej niż 80 cm.
Szczegółowe analizy nie wykazały znaczących zmian w organizacji otoczenia stanowiska komputerowego w czasie 7 lat prowadzenia badań.
| Jak zorganizowane jest otoczenie stanowiska komputerowego | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| Stanowisko nie jest wydzielone, a odległośc od innych stanowisk wynosi mniej niż 80 cm | 29,2% | 28,2% | 31,8% | 30,6% | 25,2% | 30,8% | 34,2% | 37,0% |
| Stanowisko w oddzielnym pomieszczeniu lub wydzielone np. boksem, szafką | 23,4% | 23,9% | 22,1% | 20,8% | 26,7% | 20,3% | 20,2% | 21,4% |
| Stanowisko w wydzielonym miejscu, odległość od innych stanowisk wynosi więcej niż 80 cm | 47,4% | 47,9% | 46,0% | 48,6% | 48,2% | 49,0% | 45,6% | 41,6% |
Zależności pomiędzy otoczeniem stanowiska komputerowego a miejscem pracy respondenta pokazuje tabela.
| Jak zorganizowane jest otoczenie środowiska komputerowego? | Instytucja państwowa |
Polska firma prywatna |
Polska firma państwowa |
Pracownik samorządowy | Samozatrudnienie | Zagraniczna firma prywatna |
| Stanowisko nie jest wydzielone, a odległośc od innych stanowisk wynosi mniej niż 80 cm | 37,8% | 29,5% | 35,3% | 35,9% | 19,5% | 31,0% |
| Stanowisko w oddzielnym pomieszczeniu lub wydzielone np. boksem, szafką | 18,1% | 21,9% | 17,8% | 17,3% | 47,0% | 18,6% |
| Stanowisko w wydzielonym miejscu, odległość od innych stanowisk wynosi więcej niż 80 cm | 44,1% | 48,5% | 46,8% | 46,8% | 33,5% | 50,4% |
Wyniki pokazują, że w najgorszej sytuacji znajdują się pracownicy instytucji państwowych ? 38% badanych stwierdziło, że ich stanowiska nie są wydzielone. W podobnej sytuacji jest 36% pracowników samorządowych oraz 35% pracujących w polskich państwowych firmach. Najlepiej zorganizowane otoczenie stanowiska komputerowego mają osoby samozatrudniające się (47%). Pomimo tego większość stanowisk (od 41 do 50%) we wszystkich miejscach zatrudniania jest wydzielonych, a odległość od innych stanowisk wynosi 80 cm. Wyjątek stanowi sytuacja osób samozatrudniających się, ale jest to spowodowane ich lepszą sytuacją ? więcej stanowisk
w wydzielonym pomieszczeniu.
3.1.2 Przestrzeń
Organizacja przestrzeni stanowisk komputerowych respondentów jest dobra. Niespełna 80% (79%, 29148) badanych stwierdziło, że na ich biurku mieszczą się wszystkie niezbędne sprzęty i pozostaje jeszcze miejsce na rozłożenie dokumentów. Tylko 21% (7837) przyznało, że ich stanowisko jest za małe, aby po rozłożeniu wszystkich niezbędnych sprzętów i dokumentów pozostało wystarczająco miejsca do pracy.
Zależność pomiędzy organizacją przestrzeni stanowiska komputerowego a płcią respondenta pokazuje tabela ? analizy nie wykazały szczególnych różnic.
| Przestrzeń stanowiska komputerowego | Kobieta | Mężczyzna |
| Na biurku jest za mało miejsca na sprzęt i dokumenty | 22,2% | 20,0% |
| Na biurku mieszczą się wszystkie sprzęty, pozostaje jeszcze miejsce na dokumenty | 77,8% | 80,8% |
Szczegółowe analizy nie wykazały różnic w tym zakresie na przestrzeni 7 lat, w czasie których prowadzone były badania.
| Przestrzeń stanowiska komputerowego | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| Na biurku jest za mało miejsca na sprzęt i dokumenty | 21,9% | 19,8% | 22,4% | 18,8% | 16,7% | 20,6% | 19,2% | 21,1% |
| Na biurku mieszczą się wszystkie sprzęty, pozostaje jeszcze miejsce na dokumenty | 78,1% | 80,2% | 77,6% | 81,2% | 83,3% | 79,4% | 80,8% | 78,9% |
Większość respondentów (84%, 31080) przyznaje, że pod ich biurkiem nie znajdują się żadne przedmioty ograniczające swobodę poruszania nóg. Jedynie 16% (5905) stwierdziło, że pod biurkiem nie ma wystarczającej ilości miejsca na nogi.
Jak wskazują wypowiedzi respondentów aż 71% (26057) ma źle umieszczone dokumenty podczas wpisywania danych, czyli umieszczone na blacie biurka. Tylko (15%, 5592) używa specjalistycznej podstawki umieszczonej na linii wzroku. Nie wiele mniej, bo 14% (5334) respondentów wpisywane do komputera dokumenty ma umieszczone na linii wzroku.
Analizy wykazały, że sposób umieszczenia dokumentów wpisywanych do komputera zmienił się. Od 2006 liczba osób prawidłowo umieszczających wpisywane dokumenty wzrosła od 12% do 30% w roku 2013.
| Jak umieszczone są wpisywane do komputera dokumenty? | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| Są umieszczane na linii wzroku na podstawie na dokumenty | 12,1% | 14,1% | 13,4% | 15,3% | 15,8% | 21,5% | 17,5% | 29,2% |
| Są umieszczane z boku monitora na linii wzroku | 14,6% | 13,9% | 15,6% | 15,8% | 14,3% | 14,5% | 15,8% | 19,6% |
| Są umieszczane z boku na blacie biurka | 73,3% | 72,0% | 71,0% | 69,0% | 69,9% | 63,9% | 66,7% | 51,2% |
3.2 Oświetlenie
Jednym z podstawowych wymagań zdrowego miejsca pracy jest dopływ światła naturalnego. Jak wskazują odpowiedzi respondentów zdecydowana większość stanowisk komputerowych ma je zapewnione. Taką opinię wyraziło 89% (33093) badanych. Aż 3892 (11%) przyznało, że ich stanowiska pracy znajdują się w pomieszczeniach bez dostępu światła naturalnego.
Zaskakujący wydaje się fakt, że liczba osób pracujących w pomieszczeniach bez dopływu światła naturalnego z roku na rok rośnie. W 2006 roku osób pracujących w takich warunkach było 9,6%, obecnie grupa ta wynosi 13,5%.
| Czy w pomieszczeniu jest dopływ światła naturalnego? | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| Nie | 9,6% | 10,5% | 11,0% | 9,1% | 7,5% | 9,5% | 11,3% | 13,5% |
| Tak | 90,4% | 89,5% | 89,0% | 90,9% | 92,5% | 90,5% | 88,7% | 86,5% |
Kolejną cechą ergonomicznego stanowiska pracy jest umieszczenie monitora w stosunku do okna znajdującego się w pomieszczeniu. Większość badanych (61%, 22582) przyznało, że przy ich stanowisku komputerowym okno znajduje się z boku monitora. 23% (8324) stwierdziło, że okno znajduje się za monitorem. W przypadku 16% (6079) respondentów okno znajduje się na wprost monitora.
Jak wykazują szczegółowe analizy znaczące zmiany w tym obszarze w czasie badań zaobserwować można w 2013 roku. Wzrosła liczba osób, które pracują przy komputerze ustawionym na wprost okna z 17% w 2006 do 25% w 2013. Zmalała natomiast grupa badanych, z prawidłowo umieszczonym monitorem ? gdzie okno znajduje się z boku w stosunku do monitora.
| Jak umieszczony jest monitor w stosunku do okna? | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| Okno na wprost monitora | 17,0% | 15,3% | 16,1% | 16,9% | 15,8% | 17,6% | 15,0% | 25,0% |
| Okno z boku | 59,9% | 62,8% | 61,0% | 59,6% | 62,9% | 62,5% | 62,1% | 53,9% |
| Okno za monitorem | 23,1% | 21,9% | 22,8% | 23,5% | 21,3% | 19,9% | 22,9% | 21,2% |
Analizy nie wykazały wpływu płci na organizację stanowiska komputerowego w omawianym zakresie.
| Jak umieszczony jest monitor w stosunku do okna? | Kobieta | Mężczyzna |
| Okno na wprost monitora | 18,4% | 14,1% |
| Okno z boku | 59,2% | 63,3% |
| Okno za monitorem | 22,4% | 22,7% |
C.D.N.
